Rząd: Coleoptera ( chrząszcze )

Rodzina: Curculionidae

 Opis

Charakterystyka:

Chrząszcze to owady o skrzydłach przednich twardych i skórzastych, stykających się wzdłuż środkowej linii grzbietu; tylne skrzydła są błoniaste, czasem nieobecne; aparat gębowy gryzący; dobrze rozwinięty tułów; przeobrażenie zupełnie ze stadiami jaja, larwa, poczwarki i dorosłego osobnika.

Owady i cylindrycznych ciałach i wyraźnym rostrum ( ryjku ), wyposażone w aparat gębowy wykorzystywany przez samice jako narzędzie do wygryzania otworów; czułki kolankowato wygięte z buławkami osadzone na rostrum; 4 – członowe stopy

Charakterystyka gatunkowa:

Wołek zbożowy ( Sitophilus granarius )

Dorosłe osobniki osiągają 3 – 4 mm długości; barwa: ciemnobrązowa, prawie czarna, błyszcząca; 8 – członowe czułki; przedtułów z wyraźnymi, podłużnymi lub podłużno - owalnymi, małymi wgłębieniami; brak skrzydeł tylnych

Wołek ryżowy ( Sitophilus oryzae )

Dorosłe osiągają 2 – 3,5 mm długości ( przeciętne 2,5 mm ), barwa: ciemnobrązowa, prawie czarna, z czterema wyraźnymi czerwonawymi plamkami na pokrywach ( elytrach ); mniej błyszczący niż wołek zbożowy; 8 – członowe czułki; przedtułów z okrągłymi lub nieregularnymi, małymi wgłębieniami; posiadają drugą parę skrzydeł.

Wołek kukurydzowy ( Sitophilus zeamais )

Bardzo podobny do wołka ryżowego, ze wszystkimi cechami opisanymi powyżej, tylko większy – dorosłe osobniki osiągają długość 3 – 3,5mm ( przeciętne 3mm).

Miejsce występowania

Wołki zbożowe spotyka się w klimacie umiarkowanym lub ciepłym umiarkowanym. Są szeroko rozpowszechnione w magazynach zbożowych w Europie. Do infestacji dochodzi w wyniku zawleczenia w ziarnie lub produktach zbożowych lub obecności chrząszczy na elementach pojazdów i budynków wykorzystywanych do transportu i przechowywania ziarna, produktów zbożowych i innych podatnych materiałów. Worki są również ważnym źródłem infestacji, gdyż wołki mogą kryć się w szwach i strukturze tkaniny.

Ponieważ są dobrze przystosowane do warunków klimatu umiarkowanego, łatwo rozmnażają się w Europie, wydając trzy lub więcej pokoleń rocznie w nieogrzewanych pomieszczeniach. Zarówno dorosłe jak i larwy są odporne na chłód.

Wołki ryżowe i kukurydzowe są szeroko rozpowszechnione w rejonach tropikalnych i subtropikalnych i są zawlekane do krajów klimatu umiarkowanego wraz z importowanym towarem . Wołek kukurydzowy rozmnaża się na kukurydzy rosnącej na polach, a wołek ryżowy wyłącznie w magazynowanym ziarnie.

Oba gatunki mają mniejszą odporność na chłód od wołka zbożowego i normalnie nie zimują poza ogrzewanymi pomieszczeniami lub magazynami, w których panują sprzyjające temperatury

Znaczenie jako szkodnika
Wołek zbożowy jest ważnym szkodnikiem składowanego ziarna. Często uważa się go za pierwotnego szkodnika, gdyż jest w stanie atakować nieuszkodzone jeszcze ziarno. Wołki zbożowe opanowują również inne twarde produkty zbożowe, takie jak makarony. Rozdrobnione produkty zbożowe są nieodpowiednie dla rozwoju larw, chyba że są zbrylone. Wołek zbożowy wywołuje następujące szkody:

  1. Utrata wagi i jakości ziarna, ponieważ larwy żywią się endospermą. Zarodek nie zawsze jest atakowany, więc zboże może kiełkować, dając jednak słabą sadzonkę, podatną na ataki pleśni, bakterii i innych owadów. Za równo larwy, jak i dorosłe osobniki żerują na ziarnach.

  2. Zanieczyszczają produkt białymi, drobnymi od chodami, oraz pogarszają jego walory smakowe.

  3. Powodują przegrzewanie ziarna, przyspieszające rozwój owadów i sprzyjające zbrylaniu się, pleśnieniu, a nawet kiełkowaniu. Ziarno może nawet osiągnąć temperaturę, w której owady będą ginąć.

Uszkodzone przez wołki ziarno łatwo rozpoznać po obecności dużych otworów, przez które wydostają się na zewnątrz dorosłe osobniki. Możliwą skalę infestacji wołkami obrazowo pokazują wyniki pewnego badania, w którym po pięciu tygodniach od zakażenia pszenicy larwami dorosłe wołki pojawiały się w tempie 100 osobników z 1 kg ziarna dziennie.

Cykl życiowy

Wołek zbożowy może się rozmnażać wyłącznie w ziarnie o zawartości wilgoci wyższej niż 9,5% i temperaturach w zakresie 13 – 35 stopni C. Samica składa około 200 jaj w tempie 2 – 3 dziennie, zależnie od temperatury i wilgotności, układając każde z nich w wywierconym ziarnie niewielkim otworze, który następnie zamyka śluzowatym korkiem ze śliny. Przy 18 – 20 stopniach C po 8 – 11 dniach z jaj wylegają się małe, białe i pozbawione odnóży larwy, któe żywią się endospermą ziarna. W małych ziarnach, takich jak ziarna pszenicy lub ryżu, rozwija się tylko jedna larwa, lecz większe ziarna , np. kukurydzy, mogą pomieścić kilka larw. Larwy mogą rozwijać się wyłącznie w ziarnie. Linieją czterokrotnie, przepoczwarzają się w ziarnie po 6 – 8 tygodniach. Dorosłe osobniki pojawiają się po kolejnych 5 – 16 dniach i żyją przez około 9 miesięcy.

W razie zagrożenia udają martwe, przyciągając odnóża do korpusów i nieruchomiejąc. Przy 15 st C i wilgotności ziarna na poziomie 11,3 % cały cykl rozwojowy trwa do 6 miesięcy. Cykl rozwojowy wołka ryżowego i kukurydzowego przebiega podobnie jak w przypadku wołka zbożowego

Zwalczanie

Ocena infestacji

Istnieje wiele rodzajów pułapek, za pomocą których można zmierzyć rozmiary infestacji chrząszczy magazynowych. Są wśród nich pułapki zapadkowe, worki z przynętą, pułapki tubowe typu sonda i lepy. Niezależnie od wykorzystywanej techniki należy prowadzić dokumentację przeprowadzonych obserwacji.

Higiena/postępowanie

Składy żywności należy budować w solidnie, w sposób umożliwiający utrzymanie właściwych warunków przechowywania i łatwe sprzątanie. Budynki te powinny być ocieplone, dobrze wentylowane i izolowane od wilgoci. Powinno być w nich jak najmniej pęknięć i szczelin mogących stanowić kryjówki dla chrząszczy.

Towar należy układać w równe równe stosy ponad poziomem podłogi, na paletach, w odstępstwie od ścian i sufitu. Odstępy między stosami i zapewniając wentylację, możliwość regularnej inspekcji, utrzymania czystości i - w razie potrzeby – aplikacji i środków owadobójczych. Ważna jest odpowiednia rotacja zapasów. Jeśli jest taka możliwość, towary powinny przechodzić przez magazyn tylko w jednym kierunku. Staranny dobór opakowań pomoże odeprzeć atak owadów. Generalnie lepiej sprawdzą się grube, mocne materiały o gładkiej, błyszczącej fakturze. Paczki powinny być mocne i szczelnie zamknięte.

Należy się starać, by w magazynie nie zalegały resztki żywności (składowanych towarów lub wtórnego pochodzenia, na przykład z gniazd ptaków), w których chrząszcze mogłoby się rozmnażać i rozwijać, stanowiąc zagrożenia dla magazynowania i żywności. Opanowane partie towaru powinny być niszczone lub poddawane fumigacji. W magazynach należy utrzymywać nienaganną czystość, a miejsca magazynowania w gospodarstwach rolnych należy dokładnie wysprzątać przed żniwami. Całe ziarno przyjmowane do magazynu powinno być osuszone do odpowiedniego poziomu wilgotności i temperatury, np. <15% wilgotności i <15 stopni Celsjusza, a następnie utrzymywane w takim stanie.

Zwalczanie insektycydami

Środki owadobójcze można aplikować na elementy konstrukcyjne magazynów, szczególnie w miejscach potencjalnych kryjówek owadów. Możliwe jest również zastosowanie odpowiednich środków bezpośrednio na ziarno.

poradnik pochodzi z "Atlas szkodników w higienie sanitarnej" przygotowany przez firmę BAYER