Pleśniakowiec lśniący - szkodnik na fermach drobiu

Alphitobius diaperinus

Rząd: Coleoptera ( chrząszcze )

Rodzina: Tenebrionidae

Opis

Charakterystyka

Chrząszcze to owady o skrzydłach przednich twardych i skórzastych, stykających się wzdłuż środkowej linii grzbietu; tylne skrzydła są błoniaste, czasem nieobecne; aparat gębowy gryzący; dobrze rozwinięty tułów; przeobrażenie zupełnie ze stadiami jaja, larwa, poczwarki i dorosłego osobnika.

Owady charakteryzujące się zwykle 11 – członowymi czułkami; przednie i środkowe stopy są 5 – członowe.

Charakterystyka gatunkowa

Pleśniakowiec lśniący (Alphitobius diaperinus)

Dorosłe osobniki osiągają 5,5–6,7 mm długości; ciało szerokie, owalne, lśniące ciemnobrązowe lub czarne; pokrywy (elytry): jednolicie ubarwione z umiarkowanie głębokimi bruzdkami; spód ciemny czerwono-brązowy; przednie golenie na końcu znacznie szersze.

Miejsce występowania

Gatunek kosmopolityczny, prawdopodobnie pochodzą z Afryki subsaharyjskiej. W klimacie umiarkowanym spotykany zwykle wewnątrz pomieszczeń, jednak dość dobrze znosi chłód i może przetrwać w nieogrzewanych budynkach. Pleśniakowiec lśniący jest szeroko rozpowszechniony w budynkach inwentarskich, szczególnie na fermach drobiu, gdzie panują warunki podobne do tropików, skąd pochodzi. Spotyka się szczególnie w kurnikach prowadzanych w systemie głębokiej ściółki. Rozwija się na wielu różnych produktach przechowalnianych. Do budynków hodowlanych może być zawlekany wraz z karmą. Owady te żyją w nawozie lub ściółce na fermach drobiu i często występują tam, gdzie są instalacje do podawania karmy lub wody.

Znaczenie jako szkodnika

Pleśniakowce lśniące atakują wiele magazynowanych produktów, w tym zboża, produkty mączne, nasiona oleiste, orzeszki ziemne i kości. Nie są jednak uznawane za ważne szkodniki magazynów. Kojarzy się je z ziarnem już uszkodzonym, np. przez pleśnie. Infestacje spotykane w resztkach żywności wskazują na niski poziom higieny.

Są ważnym szkodnikiem w budynkach inwentarskich, zwłaszcza w fermach drobiu i chlewniack.

Mogą być źródłem następujących problemów:

• Przenoszenie chorób i pasożytów. Pleśniakowce są nosicielami i rezerwuarami zarazków wielu chorób drobiu, w tym choroby Mareka i rzekomego pomoru drobiu (choroby Newcastle). Są bezpośrednimi nosicielami tasiemców, glist i pierwotniaków, mogą również przenosić sprawców chorób bakteryjnych, np. bakterie Salmonella spp.
• Reakcje alergiczne u ludzi wystawionych na chinony emitowane przez pleśniakowce w reakcji obronnej.
• Dobrostan drobiu. Owady te wywołują niepokój u ptaków. Drób może się żywić larwami, co niekorzystnie wpływa na tempo procesów trawiennych, może prowadzić do zaparć. Obecność tych szkodliwych organizmów grozi ich spożyciem wraz z pokarmem. Młode, słabe pisklęta mogą być atakowane, w wyniku czego padają.
• Szkody w strukturze budynków ferm. Larwy drążą tunele w klepiskach, powodując nierówności i utrudniając utrzymanie ich w czystości. Do poważnych szkód w elementach konstrukcyjnych może dojść w wyniku drążenia przez larwy tuneli, w których się przepoczwarzają. Niewłaściwie utrzymane ściany gipsowe mogą ulegać dalszemu uszkodzeniu. Również polistyren, włókno szklane i inne materiały izolacyjne mogą być uszkadzane, co skutkuje znacznie wyższymi rachunkami za ciepło.
• Ściółka może stać się tak pylista, iż może wymagać wymiany.

Chrząszcze mogą być dokuczliwe dla ludzi, gdy trafią do zabudowań wraz z opanowanym nawozem stosowanym na polach. Dorosłe osobniki latają, jeśli temperatury są odpowiednio wysokie, ponadto przyciąga je sztuczne światło.

Pleśniakowce zjadają larwy muchy domowej, choć generalnie nie są uznawane za istotny czynnik w ich zwalczaniu. Żywią się się również niedojrzałymi formami chrząszcza Carcinops pumillio, ograniczając w ten sposób jego oddziaływanie jako drapieżnika much domowych. Drążąc tunele napowietrzają nawóz i powodują jego wysychanie, co czyni go mniej atrakcyjnym miejscem lęgu muchy domowej.

Cykl życiowy

Samice składają do 400 jaj w nawozie, ściółce, spękaniach, i szczelinach budynków lub w żywności. Jaja mierzą około 1 mm długości. Są lepkie i szybko pokrywają się kurzem i stają się trudne do rozpoznania. W ciągu tygodnia wylęgają się z nich szarobrązowe larwy z charakterystycznym kolcem zagiętym ku górze. Larwy są bardzo aktywne, unikają światła i żerują na ściółce, nawozie, resztkach jedzenia, a nawet martwych lub słabych ptakach. Występuje około 5 – 11 stadiów larwalnych. Z każdym linieniem coraz bardziej wyraźne stają się pokrywające je ciemne pasy. Po 1 – 2 miesiącach larwy dorastają do maksymalnej długości 15 mm. Dojrzałe larwy szukają odpowiednich miejsc do przepoczwarzania. Należą do nich np. elementy konstrukcyjne budynków, które mogą ulec poważnemu uszkodzeniu w wyniku drążenia przez larwy.

Zwalczanie

Ocena infestacji

Istnieje wiele rodzajów pułapek, za pomocą których można ocenić rozmiary infestacji przez chrząszcze magazynowe. Są wśród nich pułapki zapadkowe, worki z przynętą, pułapki tubowe typu sondy i lepy. Populacje można ocenić licząc larwy na elementach konstrukcji budynku, np. ścianach i podporach. Można również rozłożyć próbki materiałów izolacyjnych wokół budynku i monitorować liczbę otworów wejściowych drążonych przez larwy poszukujące miejsc do przepoczwarzania.

Higiena/postępowanie

Wszelkie źródła infestacji należy usunąć i zlikwidować uważając, by nie rozprzestrzenić owadów. Regularne wywożenie nawozu i ściółki z kurników pozwoli kontrolować populację chrząszczy. Rutynowa obserwacja i oczyszczanie są ważne, lecz mogą nastręczać trudności, gdyż dorosłe chrząszcze i larwy drążą jamy, które utrudniają dostęp do nich. Należy uważać by do budynków inwentarskich nie trafiała zaatakowana przez szkodniki pasza.

Metalowe listwy uszczelniające wbudowane w konstrukcję budynku stanowią fizyczną barierę dla larw migrujących za miejscami przepoczwarzenia się elementach strukturalnych budowli. Istnieją również możliwości stosowania materiałów izolacyjnych, które są odporne na larwy.

Schładzanie pomieszczeń do temperatur poniżej zera przez kilka dni może pomóc

Zwalczanie insektycydami

Środki owadobójcze można palikować na elementy konstrukcji opanowanych pomieszczeń, ze szczególnym uwzględnieniem potencjalnych kryjówek, najlepiej po sprzątaniu. Pleśniakowce w budynkach inwentarskich trudno zwalcza się insektycydami, ponieważ szkodniki łatwo mogą chronić się w ściółce i wydrążonych jamach. Środki o działaniu rezydualnym mogą się okazać nieskuteczne ze względu na warstwę odłożonego nawozu i pyłu

Można też stosować chemiczne bariery ochronne, by zapobiegać dotarciu migrujących larw do miejsc przepoczwarzania się. Stosowanie insektycydów na opanowany nawóz ma ograniczona skuteczność i może zabijać pożyteczne owady, takie jak Carcinops pumilio. Do zwalczania larw należy stosować preparaty larwobójcze, zgodnie z zaleceniami na etykiecie.