Rząd: Coleoptera ( chrząszcze )

Rodzina: Dermestidae ( skórnikowate )

Opis

Charakterystyka:

U chrząszczy skrzydła przednie są twarde i skórzaste, stykające się wzdłuż środkowej linii grzbietu; tylne skrzydła są błoniaste, czasem nieobecne; aparat gębowy gryzący; tułów jest dobrze rozwinięty; przeobrażenie zupełne ze stadiami jaja, larwy, poczwarki i osobnika dorosłego.

Charakterystyka gatunkowa:

Mrzyk dziewannowiec ( gabinetowiec ) ( Anthrenus verbasci)

Dorosłe osobniki osiągają długość 2 – 4mm; ciało mocno wypukłe; barwa zróżnicowana, brązowa lub czarn, na grzbiecie żółty lub biały łuskowaty „marmurek”; brzuch pokryty drobnymi łuskami o barwie szaro-żółtej; 11-członowe czułki z 3-segmentowymi buławkami na końcu, buławki mają niemal równoległe boczne krawędzie; w spoczynku czułki chowane są we wgłębieniach tułowia; oczy gładkie, zaokrąglone; odnóża krótkie, chowane w wyżłobieniach na brzuchy; larwy brązowe z porastającymi w trzech kępkach złotawymi włoskami na krawędziach odwłoka.

Anthrenus flavipes ( dawniej vorax; brak polskiej nazwy gatunkowej)

Dorosłe osobniki osiągają długość 2 – 4 mm; ciało mocno wypukłe; barwa zróżnicowana, brązowa lub czarna, na grzbiecie żółty lub biały łuskowaty „ marmurek”; brzuch pokryty białymi łuskami; 11-segmentowe czułki z 3-segmentowymi owalnymi buławkami na końcu; w spoczynku czułki chowane są we wgłębieniach tułowia; oczy położone bardziej po stronie wewnętrznej; odnóża krótkie, chowane w wyżłobieniach na brzuchu; odnóża grubo pokryte żółtymi łuskami; larwy brązowe a porastającymi w trzech kępkach złotawymi włoskami na końcu odwłoka.

Mrzyk muzealnik ( Anthrenus museorum )

Dorosłe osobniki osiągają 2 – 2,8mm, ciało mocno wypukłe; barwa zróżnicowana, brązowa lub czarna, na grzbiecie żółty lub biały łuskowaty „marmurek”; czułki 8 - segmentowe z 2-segmentowymi buławkami; w spoczynku czułki chowane w wyżłobieniach na brzuchu; larwy brązowe z porastającymi w trzech kępkach złotawymi włoskami na krawędziach odwłoka

Szubak dwukropek ( Attagenus pellio )

Dorosłe mają wydłużony kształt i osiągają 4,5 – 6mm; barwa: czarne poza małymi łatkami białych włosków na obu pokrywach ( elytrach ); podstawa tułowia również pokryta białymi włoskami; larwy posiadają charakterystyczne kępki bardzo długich włosów skierowanych ku tyłowi.

W Polsce najczęściej spotykane: mrzyk muzealnik ( A. museorum ), mrzyk krostowiec ( A. scropulariae).

Miejsca występowania

Mrzyk dziewannowiec jest rodzimym gatunkiem w Europie. Anthrenus flavipes jest pochodzenia subtropikalnego i cechuje go większa wrażliwość na chłód.

Oba gatunki żerują na produktach zwierzęcych i czasami na żywność pochodzenia roślinnego. Można je zatem spotkać wszędzie, gdzie tego typu produkty są przechowywane. Mrzyki dziewannowce stały się obecnie jednymi z najważniejszych szkodników tekstyliów, co można przypisać centralnemu ogrzewaniu, zapewniającemu stałe temperatury, oraz upowszechnianiu wykładzin dywanowych pokrywających całe powierzchnie podłóg, co zapewnia im spokojne warunki lęgowe. Dodatkowo stosowane w budownictwie środki zabezpieczające przeciw molom skutecznie wyeliminowały konkurencję tych owadów.

Idealne dla rozwoju mrzyków są ciepłe i suche warunki, lecz mogą one przeżyć w żywności o bardzo niskiej zawartości wilgoci, rzędu 11-12%.

Mrzyk muzealnik, jak sugeruje jego zwyczajowa nazwa, jest powszechnie spotykany w muzeach, gdzie atakuje zasuszone eksponaty. Opanowuje również tekstylia. Stwierdzono również przypadki infestacji ziarna.

Szubak dwukropek spotykany jest w wielu różnych produktach, w tym futrach, skórach, tekstyliach i ziarnie.

Dorosłe mrzyki bywają na zewnątrz, żywiąc się pyłkiem i nektarem, szczególnie roślin z rodziny selerowatych ( Umbelliferae ) i krzewach tawuł. Można je również potykać wędrujące po ścianach i oknach. W klimacie umiarkowanym larwy są szczególnie widoczne jesienią, gdy przemieszczają się w poszukiwaniu pożywienia i miejsc hibernacji. Mrzyki czują się najlepiej w zacisznych miejscach, na przykład pod dywanami, wokół listew przyściennych czy szafach. Gniazda ptaków i gryzoni pozostałości zwierząt i martwe owady często bywają źródłem infestacji.

Znaczenie jako szkodnika

Formy larwalne mogą wyrządzać znaczne szkody w materiałach zawierających keratynę, takich jak wełna, futro, skóra, jedwab i zasuszane pozostałości zwierząt. Czasami atakowane są również produkty pochodzenia roślinnego, jak zboża i materiały włókniste. Szkody mają postać nieregularnych otworów o gładkich krawędziach, w przypadku tekstyliów zwykle w okolicach szwów. Nie widać śladów pajęczynki lub odchodów. Często znaczne szkody poczynione są jeszcze zanim zaobserwowana zostanie obecność larw. Z uwagi na wielokrotnie linienie i dużą liczbę porzucanych wylinek wielkości infestacji bywa wyolbrzymiana.

Mrzyki nie stanowią istotnego zagrożenia dla zdrowia, choć są potencjalnymi nosicielami wąglika. W pewnych sytuacjach włoski larw mogą wywoływać podrażnienie skóry człowieka w przypadku kontaktu z dużą liczbą osobników.

Cykl życiowy dwóch najpowszechniejszych gatunków

Mrzyk dziewannowiec

Gody mają miejsce zaraz po wykształceniu się dorosłych osobników. Samice składają od 20 do 100 perłowo zabarwionych jaj długości 0,5mm, zakończonych z jednej strony cierniowatymi wypustkami. W ciągu dwóch tygodni są one składane w nadające się do tego szczeliny lub przytwierdzanie do potencjalnych miejsc żerowania za pomocą kleistej wydzieliny. Po 2 – 4 tygodniach z jaj wykluwają się charakterystyczne włochate larwy o pękatym kształcie. Kiedy urosną, będą mierzyć 4 – 5mm długości, mieć brązową barwę i po trzy kępki złotawych włosków ułożonych parami na tylnych segmentach odwłoka. Krótkie odnóża są 5 – segmentowe i dobrze rozwinięte, z pojedynczym pazurkiem na ostatnim segmencie. Larwy unikają światła i zaniepokojone zwijają się w kłębek. Długość życia larwy zależy od wilgotności, temperatury i jakości pokarmu. Preferują one brudne lub zanieczyszczone produkty i materiały. W tym czasie linieją co najmniej sześciokrotnie, lecz mogą linieć więcej razy w zależności od czasu trwania stadium larwalnego. Przepoczwarzanie następuje w ostatniej wylince larwalnej – w tym samym miejscu, w którym rozwijała się larwa. Trwa od 10 do 30 dni. Dorosłe osobniki żyją od 2 do 6 tygodni. Potrafią latać, dzięki czemu mogą dotrzeć do kwiatów określonych gatunków, na których się odżywiają, oraz poszukiwać miejsc do złożenia jaj.

Anthrenus flavipes

Po jednym do trzech dni od przekształcenia się w dorosłego osobnika samica składa do 100 jaj w 1 – 3 partiach. Po 3 tygodniach z jaj wykluwa się larwy, które mogą przybierać ubarwienie od białego przez żółty po brązowy, zależnie od koloru przyjmowanego pożywienia. Larwy posiadają krótkie, dobrze rozwinięte, 5 – segmentowe odnóża. Stadium larwalne trwa do 12 miesięcy i w tym czasie larwa może dorosnąć do 5mm długości. Poczwarka rozwija się w ostatniej wylince larwalnej. Jest biała. Przeobrażenie w dorosłego osobnika trwa 2 – 3 tygodnie

Zwalczanie

Skłonność do migracji tych owadów sprawia, że często opanowują one rozległe obszary, co utrudnia walkę z nimi.

Ocena infestacji

Pierwszym krokiem przy zwalczaniu mrzyków jest identyfikacja źródła infestacji. Może być nimi stare gniazdo, pozostałości zwierzęce, wełniane izolacje termiczne i akustyczne, zawierające wełnę, elementy wyposażenia wnętrz lub kurz zbierający się między deskami podłogowymi.

Higiena/postępowanie

Wszystkie źródła infestacji należy usunąć i w miarę możliwości spalić. Ważna jest również rutynowa kontrola i utrzymanie czystości.

Zwalczanie insektycydami

Gruntowna dezynsekcja z wykorzystaniem opryskiwacza powierzchni preparatami o działaniu rezydualnym jest nieodzowna w przypadku rozległych infestacji, gdyż konieczna jest zabicie wszystkich larw. Należy zachować ostrożność przy aplikacji insektycydów na dywany i inne wartościowe elementy wyposażenia.

poradnik pochodzi z "Atlas szkodników w higienie sanitarnej" przygotowany przez firmę BAYER